Vanuit de sector worden wij regelmatig benaderd met vragen.
Ons team van specialisten geeft in deze rubriek antwoord op deze vragen. 

Wat is de optimale calciumvoorziening van leghennen?

Een moderne leghen produceert tijdens haar leven veel eieren, die als het goed is door een sterke schaal zijn omhuld. Alleen eieren met een goede schaal voldoen aan de eisen die broederijen, fabrieken, eierhandelaren en consumenten stellen. Eieren met een lage schaalkwaliteit leveren doorgaans niet eens de productiekosten op. Selectie voor betere schaalstabiliteit is dan ook een integraal onderdeel van de doorlopende inspanningen die worden geleverd om moderne leghennen langer en meer eieren te laten produceren. Met een betere schaalkwaliteit.

Hennen moeten de gelegenheid krijgen om hun genetisch potentieel tot uiting te laten komen. En deze schone taak ligt onder andere bij eierproducenten en voerfabrikanten. Zij moeten hennen van goede voedingsstoffen voorzien met alle ruwe mineralen die nodig zijn om harde schalen te vormen. Besteed daarom aandacht aan optimale voeding gedurende de gehele legperiode. Het belang van voer groeit zelfs naarmate de legperiode van een koppel toeneemt. Met het toenemen van de leeftijd en het cumulatieve aantal geproduceerde eieren, kan een kip steeds minder goed kwalitatief goede eierschalen produceren. Dit wordt mede veroorzaakt door de uitputting van het calciummechanisme van het bot, maar het kan ook voortkomen uit leverschade. Acute leververvetting of chronische leveropstopping  versnelt het verlies van schaalstabiliteit bij het ouder worden.

Beschikbare kalk

De schaal van een kippenei bestaat voor 90 tot 95% uit calciumcarbonaat. Dit ligt verankerd in een eiwitmatrix die de sterkte van het ei bepaalt. De schaal is gemaakt van kalk, afkomstig uit ofwel de dagelijkse voergift, ofwel uit de pijpbeenderen, het medullaire beenmerg in het bijzonder. Het calciumreservoir van dit bot wordt gevormd wanneer de seksuele volwassenheid inzet tot kort voor de eierproductie begint. Calcium in bot is gebonden aan fosfaat. Hoeveel kalk uit de voeding precies wordt gebruikt om een eierschaal te produceren en hoeveel uit het bot afkomstig is, hangt af van de hoeveelheid kalk die in het bot beschikbaar is op het moment dat de schaal gevormd wordt. Aangezien de hennen slechts gelimiteerde calciumreserves in hun botten hebben, moet dit via de dagelijkse voeropname worden aangevuld. De commerciële leghennen van vandaag de dag leggen bijna dagelijks een ei en hebben daarom elke dag 4 tot 5 gram calcium nodig. Om het complexe proces van eischaalvorming te ondersteunen moeten de hennen dagelijks bovendien voldoende fosfor en vitamine D3 binnenkrijgen.

Schaalvormingsproces

Het schaalvormingsproces vindt grotendeels ’s nachts plaats. De eerste 12 tot 18 uur na het leggen van een ei is de schaalvorming het meest intensief. De intensiteit bereikt 18 uur nadat een ei is gelegd zijn piek. Hierna neemt deze weer af tot het moment dat het volgende ei wordt gelegd. Gedurende deze tijdspanne moet er voldoende kalk beschikbaar zijn vanuit het spijsverteringskanaal. Voer bevindt zich bij een kip slechts relatief kort in het spijsverteringkanaal, circa 3 tot 4 uur. Daarom is het moment waarop de hen kalk krijgt bijgevoerd van groot belang. Wetenschappelijke studies hebben aangetoond dat leghennen die ad libitum kalk krijgen met name veel trek in kalk hebben gedurende de laatste 5 tot 6 uur daglicht. Blijkbaar weten kippen instinctief wanneer ze meer kalk nodig hebben. ’s Nachts is er een cyclische stijging van het vrouwelijke geslachtshormoon oestrogeen. Hierdoor neemt de oplosbaarheid en de verplaatsbaarheid van calcium toe. Is er op dat moment geen kalk beschikbaar in het spijsverteringskanaal, dan worden de reserves in het bot aangesproken. Om dit te voorkomen moet de structuur van het verstrekte kalk niet te fijn zijn. Kalk met een te fijne structuur wordt te snel opgenomen en al gedurende de dag uitgescheiden, dus al voordat het daadwerkelijk nodig is. De voordelen van het verstrekken van ruwe kalk (met een partikelgrootte van 1,5 tot max. 4 mm) gedurende de middag- of avonduren zijn herhaaldelijk aangetoond. Met deze deeltjesgrootte wordt de hoeveelheid calcium die aan het voer wordt onttrokken gemaximaliseerd terwijl het calciummetabolisme van het bot wordt geminimaliseerd. Dit voerschema combineert drie voordelen zonder dat de voerkosten toenemen: een verlaagd fosforgehalte in het voer (dit bespaart beperkte middelen), minder metabolisch werk voor de hennen (en behoud van de botsterkte), en een aanzienlijke verlaging van de fosforuitstoot. De dagelijkse mobilisatie van calcium dat in de botten ligt opgeslagen wordt minder, en dit verlaagt de fosforuitstoot.

Kalkvoorraad

Een optimaal getimede kalkgift is duidelijk van belang voor het behoud van botsterkte. Als een leghen ’s nachts calcium onttrekt aan de calciumvoorraad in haar botten, wordt de kalk niet alleen gemobiliseerd vanuit het medullaire bot, maar ook vanuit het beenmerg van ander bot. Dit reservoir kan, in tegenstelling tot de voorraad in het medullaire beenmerg, tijdens zeer lange legperiodes niet worden hersteld. De leghen kan de schade alleen beperkt houden tijdens legpauzes en tijdens de rui. Hierdoor kan de voorraad kalk in het merg weer worden aangevuld.

Een moderne leghen die veel eieren produceert in lange legperiodes boort het reservoir in de botten bijna dagelijks aan. Op de lange termijn heeft dit effect op de botstabiliteit. Het vergroot het risico op botbreuken. Om deze bevindingen optimaal te implementeren kunt u het beste twee verschillende mengvoersoorten verstrekken: voer met een laag calciumgehalte en kleine deeltjes gedurende de ochtenduren, en voer met een hoger kalkniveau en grotere partikels tijdens de middag en de avond. Kunt u deze aanbevelingen moeilijk of onmogelijk in praktijk brengen? Dan kunt u een aanzienlijk effect behalen door ‘s middags en ’s avonds ruwe kalk aan het rantsoen toe te voegen. Praktijkervaring wijst uit dat dit niet alleen de schaalstabiliteit, maar ook de botstabiliteit en de algehele gezondheid van de leghennen verbetert. Minisilo’s om op het juiste moment de juiste dosering kalk aan het voer toe te voegen winnen wereldwijd aan populariteit. Als algemene regel geldt: verzeker uzelf ervan dat alle essentiële componenten van het voer beschikbaar zijn voor elke hen.

Dit geldt voor alle relevante voedingsstoffen en alle mineralen en vitamines. De structuur van een homogeen, kwalitatief goed mengvoer is uitermate geschikt voor de moderne leghen. Met een goede voerkwaliteit, verloopt de opname van ruw kalk probleemloos.  Ruwe ingrediënten van legkorrels worden vaak gemalen waardoor het lastig is om grovere kalk toe te voegen. Voeg in dit geval de kalk later toe, om te voorkomen dat de kalk in het voer weinig waarde heeft voor de leghen.

Dr. Hans-Heinrich Thiele

Lohmann Tierzucht GmbH

Heeft u ook een vraag waarop u graag advies of een antwoord wilt?

Mail deze naar ons en ons team van specialisten helpt u graag!